Sinds 2011 biedt de jaarlijkse WKK Barometer inzicht in de rentabiliteit van gasmotor-warmtekrachtinstallaties (WKK). Dit wordt gedaan door BlueTerra in opdracht van Kas als Energiebron, het innovatie- en actieprogramma van Glastuinbouw Nederland (via Kennis in je Kas) en het ministerie van LNV.

Figuur Barometer:
Links: WKK Barometer voor levering aan het elektriciteitsnet mei 2024.
Rechts: WKK Barometer voor levering voor eigen bedrijf mei 2024. De lichtblauwe wijzer geeft een ‘worst case’ scenario weer van het jaar 2030. De rentabiliteit wordt bepaald door de huidige en voorziene ontwikkelingen op de energiemarkten en concurrentie van andere productie-eenheden. Deze ontwikkelingen zijn uitgewerkt in specifiek ontwikkelde modellen waarmee de marktpositie, inzet en verwachte kosten/baten worden gekwantificeerd. Dit resulteert in een onderbouwde verwachting van de rentabiliteit voor de korte- en middellange termijn, weergegeven als Barometer. De analogie met een Barometer is dat met de kennis van nu wordt gekeken naar de toekomst.

De barometer analyse houdt rekening met vastgesteld beleid, in dit geval het Belastingplan 2024. Dit plan schaft stapsgewijs het verlaagde tarief voor tuinbouw af tot 2035, vermindert stapsgewijs de aardgasvrijstelling voor WKK tot 2030 en introduceert een CO₂-heffing. Vanaf 2025 treedt de verandering in de aardgasvrijstelling in werking. Hoewel sommige netleverende gasmotor-WKK's in het eerste jaar geen nadeel ondervinden, geldt dit wel voor eigen verbruik en minder efficiënte eenheden. Vanaf 2026 krijgen alle gasmotor-WKK's te maken met de nieuwe regelgeving. Een kanttekening is dat er nog meer beleid is aangekondigd, waaronder ETS2 en de bijmengverplichting. Dit is nog niet doorgerekend. De geïnstalleerde capaciteit van gasmotor-WKK-installaties steeg in 2023 met ongeveer 77 MWe tot ongeveer 2.540 MWe.

De waarde van warmte uit een gasmotor-WKK stijgt door belastingmaatregelen die ketelwarmte nog harder raakt dan WKK-warmte. Draaiuren van gasmotor-WKK’s verplaatsen zich naar de ochtend, namiddag, nacht en weekenden. Bij lage zon- en windproductie blijft de gasmotor-WKK essentieel. In die uren stijgt de elektriciteitsprijs sterk. Vergeleken met een gasketel blijft de rentabiliteit van de WKK op peil. Belangrijke kanttekening hierbij is dat voor ondernemers de energiekosten dus wel fors toenemen.

Figuur ontwikkeling gaskosten glastuinbouwbedrijf met WKK bij een jaarverbruik van 1,9 miljoen m³ aardgas.

Naar 2030 toe verschuift de warmtereferentie steeds meer naar een warmtepomp, waarbij de WKK draait tijdens uren met hoge elektriciteitsprijzen en de warmtepomp juist op uren met lage prijzen. De draaiuren van een WKK nemen dan af naar circa 2100 vollasturen per jaar. Ten opzichte van de Barometer 2023 is deze waarde licht gedaald.

Marktpositie 2025
De marktpositie van netleverende gasmotor-WKK (warmtekrachtkoppeling) blijft sterk, ondanks de stijgende aardgasprijzen. De kostprijs van warmte uit ketels stijgt, terwijl WKK nog steeds vrijstelling heeft voor aardgas. De Barometer voor netlevering is in vergelijking met 2022 grotendeels onveranderd gebleven. Ondertussen groeit de rol van WKK in het elektriciteitsnet door de toenemende vraag naar noodvermogen en regelvermogen om het elektriciteitsnet in balans te houden. Rendabele draaiuren verschuiven van het midden van de dag naar het begin en einde van de dag, en soms ook naar weekend- en nachturen, wat een uitdaging vormt voor tuinders met een CO₂-behoefte. Een gasmotor-WKK voor eigen belichting blijft voordelig in vergelijking met afzonderlijke inkoop van elektriciteit en ketelgas, ondanks de sterke stijging van energiekosten voor belichtende telers.

Marktpositie 2028
In 2027 zullen de vollasturen van netleverende gasmotor-WKK ten opzichte van 2024 verder afnemen tot minder dan 3.000 uur. Hoewel er meer wind- en zonne-energie beschikbaar zal zijn, blijft er nog steeds vraag naar fossiel vermogen op bepaalde momenten. De groei van duurzame energieproductie leidt tot draaien op ongebruikelijke uren, waardoor de inzet van warmte en CO₂ van de gasmotor-WKK's lastiger wordt. Vanwege het afbouwpad zal WKK een klein deel van de aardgasbelasting betalen, en de winstgevendheid kan deels worden beïnvloed door kosten binnen het CO₂-sectorsysteem. De belangrijkste factor blijft de prijsverschillen tussen gas en elektriciteit, met momenteel hogere elektriciteitsprijzen in de forwards.

Lees het rapport hier.